ماشین سوپاپ زده یعنی چی؟
وقتی گفته میشود که “ماشین سوپاپ زده”، منظور بروز مشکلی جدی در سوپاپهای موتور است. در واقع، این عبارت در بین تعمیرکاران و رانندگان نوعی اصطلاح رایج است که خبر از برخورد سوپاپ با پیستون یا آسیبدیدگی جدی در سیستم سوپاپها میدهد.
این مشکل معمولاً زمانی رخ میدهد که تایمینگ موتور به هم بخورد؛ مثلاً اگر تسمه تایم پاره شود یا بهدرستی تنظیم نشده باشد، سوپاپها در زمان نامناسب باز یا بسته میشوند و ممکن است با پیستون برخورد کنند.
در صورت برخورد سوپاپ با پیستون، سوپاپ ممکن است خم شود یا بشکند.
در این شرایط، خودرو یا روشن نمیشود یا در صورت روشن شدن، بهشدت بد کار میکند و همراه با صدای ناهنجار و افت شدید قدرت خواهد بود.
تعمیر این مشکل معمولاً نیاز به باز کردن کامل سرسیلندر و تعویض یا تعمیر سوپاپهای آسیبدیده دارد.
روشهای تشخیص سوپاپ سوخته
سوختن سوپاپ میتواند به علت دمای بالا، احتراق ناقص، تنظیم نبودن فاصله سوپاپها یا جنس نامرغوب سوپاپ رخ دهد. برای تشخیص سوپاپ سوخته، به چند مورد کلیدی باید توجه کرد:
- کاهش کمپرس سیلندر: یکی از اولین نشانهها، افت فشار کمپرس است. تست کمپرس موتور بهراحتی میتواند سیلندری که دچار سوختگی سوپاپ شده را مشخص کند.
- صدای غیرعادی از موتور: سوپاپ سوخته باعث ایجاد صدایی شبیه “پفپف” یا “تقهتقه” در ناحیه موتور میشود؛ بهخصوص هنگام گاز دادن یا در دور آرام.
- افت توان موتور: خودرو شتاب لازم را ندارد و در سربالایی یا با بار، بهشدت کم میآورد.
- دود غیرطبیعی از اگزوز: گر سوپاپ دود سوخته باشد، احتمال دارد دود آبی یا سفید از اگزوز خارج شود.
- مشاهده از طریق دوربین اندوسکوپ یا بازکردن سرسیلندر: در صورت نیاز به بررسی قطعی، مکانیک با باز کردن سرسیلندر یا استفاده از دوربین مخصوص میتواند سوپاپ سوخته را تشخیص دهد.
نشانههای تنظیم نبودن سوپاپ
تنظیم نبودن فاصله بین اسبکها (یا انگشتیها) و سوپاپها میتواند باعث ایجاد عملکرد نادرست موتور شود. برخی از نشانههای رایج عبارتند از:
- صدای تقتق در دور آرام: یکی از بارزترین علائم، صدای زیاد از ناحیه موتور است که مخصوصاً در دور پایین یا هنگام استارت زدن شنیده میشود.
- افزایش مصرف سوخت: تنظیم نبودن سوپاپها باعث اختلال در نسبت هوا و سوخت و احتراق ناقص میشود که در نهایت مصرف بنزین بالا میرود.
- ریپ زدن خودرو: در هنگام رانندگی، ممکن است احساس کنید خودرو لرزش دارد یا بهصورت لحظهای مکث میکند.
- بد روشن شدن خودرو در صبح: بهویژه در هوای سرد، اگر فاصله سوپاپها بیش از حد تنگ یا گشاد باشد، موتور سخت استارت میخورد.
- کم شدن شتاب: راننده ممکن است احساس کند خودرو کشش سابق را ندارد، مخصوصاً در دندههای سنگین.
تنظیم دقیق سوپاپها، مخصوصاً در موتورهایی که از تایپت دستی استفاده میکنند (مانند پراید)، نقش مهمی در حفظ سلامت موتور دارد.
عواملی که باعث خرابی سوپاپ ها می شوند
سوپاپ های موتور جزئیات حیاتی در سر سیلندر خودرو هستند که فشارهای بزرگی را تحمل می کنند. این سوپاپ ها به طور معمول تا ۲۵۰۰ بار در دقیقه باز و بسته می شوند. اما اگر یک یا چند عدد از این اجزا دچار مشکل شوند، موتور خودرو با مشکلاتی مواجه خواهد شد؛ از کاهش قدرت تا مصرف سوخت نامناسب و حتی خرابی کلی موتور.
مقاله حاضر از مجله سایا خودرو به بررسی علل و عوامل خرابی سوپاپ ها پرداخته و نتایج احتمالی این مشکلات را تجزیه و تحلیل می کند. اگر به دنبال اطلاعاتی در مورد دلایل و عوامل خرابی سوپاپ ها هستید، با ما همراه شوید.
با عوامل خرابی سوپاپ ها بیشتر آشنا شوید
بدون معطلی به سراغ مواردی می رویم که منجر به ایجاد خرابی در سوپاپ های خودرو می شوند.
تنظیمات اشتباه فضای سوپاپ
یکی از دلایل اصلی خرابی سوپاپ ها در موتور خودرو، فاصله بسیار محکم یا زیادی در تنظیم فضای سوپاپ ها می باشد. این امر می تواند به دو شکل رخ دهد:
- اولا، فاصلههای سوپاپ به طور ناصحیح تنظیم شده و بسیار محکم شده باشند.
- دوما، فواصل نگهداری بیش از حد زیاد بوده باشند.
عواقب این خرابیها نیز قابل توجه است. زمانی که فضاها و محفظه ها به درستی بسته نشوند، گازهای حاصل از احتراق از کنار نشیمن های سوپاپ ها عبور می کنند و به سر سوپاپ ها می رسند. این گازها، سر سوپاپ ها را گرم کرده و از طریق انتقال حرارت، آنها را به نقاطی که باید سرد باشند، گرم میکنند. به این ترتیب، سر سوپاپ ها به طور غیرطبیعی بیش از حد گرم می شوند و در ناحیه تکیه گاه یا نشیمن آسیب می بینند. این خرابی ها ممکن است منجر به خسارت های جدی در موتور شود و عمر مفید آن را کاهش دهد.
اگر قصد استفاده از شرایط فروش اقساطی خودرو را دارید، همین حالا با کارشناسان مجموعه سایا خودرو ارتباط برقرار کنید.
به عنوان نتیجه:
اهمیت تنظیم صحیح فاصله سوپاپ ها در موتور خودرو غیرقابل انکار است. این کار به طور دوره ای باید انجام شود تا عملکرد بهینه موتور حفظ شده و از خرابی های ناشی از تنظیم نادرست فاصله سوپاپ ها جلوگیری شود. توجه به این جزئیات نه تنها می تواند هزینه های تعمیراتی را کاهش دهد، بلکه عمر مفید موتور را نیز افزایش خواهد داد.
فنرهای سوپاپ به شکل نادرستی نصب شده اند
یکی از دلایل مهمی که می تواند به خرابی سوپاپ ها منجر شود، نادرست نصب شدن فنر سوپاپ است. اگر فنر در هنگام نصب به درستی وارد نشده یا کج شود، عواقب جدی برای موتور به دنبال دارد.
این مشکل باعث ایجاد یک گشتاور خمشی جانبی (M) بر روی میل سوپاپ می شود.
نتیجه ای که از این اشکال به دنبال است، تنش خمشی متناوب در میل سوپاپ است. این تنش های خمشی به دلیل کج شدن فنر، به صورت متناوب بر روی ساقه سوپاپ اعمال می شوند.
این اتفاق در نهایت منجر به شکستگی سطح ساقه سوپاپ می شود. با شکستگی سطح ساقه، قابلیت تنظیم سوپاپ بهطور کامل از بین می رود و سوپاپ دچار نقص عملکرد می شود.
به منظور جلوگیری از این خرابی ها، نصب صحیح و دقیق فنرهای سوپاپ از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدام نه تنها می تواند از خسارات جدی به موتور جلوگیری کند، بلکه عمر مفید سوپاپ ها و به طبع طولانی تر شدن عمر موتور را تضمین می کند.
توجه به نصب صحیح فنرهای سوپاپ نشان از حمایت از عملکرد بهینه موتور و حفظ کیفیت عملکرد آن دارد.
شیرهای هیدرولیک به شکل نادرستی نصب شدهاند
در حین نصب شیرها در موتور، رعایت زمان لازم پیش از راه اندازی موتور (حداقل ۳۰ دقیقه) بسیار حیاتی است. اگر این مرحله مهم از فرآیند تعویض شیرها را نادیده بگیریم، عواقب جدی برای موتور به دنبال خواهد داشت.
در اینجا، علت و نتیجه عدم رعایت زمان لازم پس از نصب شیرهای هیدرولیککی مورد بررسی قرار میگیرد.
- پس از نصب، از مهمترین اقدامات حفاظتی حداقل زمان لازم قبل از راه اندازی موتور (۳۰ دقیقه) می باشد. این بازه زمانی به عنوان مهلت لازم برای رسیدن روغن به نقطه کار سوپاپ ها بسیار اساسی است. اگر این زمان را در نظر نگیریم، روغن اضافی به محل کار سوپاپ ها نخواهد رسید.
- در صورتی که موتور پیش از انقضای حداقل زمان لازم روشن شود، ابتدا روغن کافی به نقطه کار سوپاپ ها نخواهد رسید.
- این وضعیت ممکن است باعث برخورد سوپاپ ها با پیستون شود. این اصطکاک باعث خم شدن یا حتی شکستگی سوپاپ ها نیز می شود.
- این خسارات جدی می توانند به موتور آسیب برسانند و عمر آن را به طور قابل توجه ای کاهش دهند.
بهطور خلاصه، رعایت زمان لازم پس از نصب شیرها از مهمترین مراحل حفاظتی محسوب می شود. این اقدام نه تنها موتور را از خرابی جلوگیری می کند، بلکه عمر مفید آن را نیز افزایش خواهد داد. توجه به جزئیات و رعایت مراحل مربوط به نصب شیرها می تواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند.
ناهماهنگی در محل قرارگیری سوپاپ ها یا تنظیم گر سوپاپ
علتی دیگری که می تواند به خرابی سوپاپ ها منجر شود، ناهماهنگی در محل قرارگیری سوپاپ ها یا تنظیم گر سوپاپ است. این عمل باعث عدم ترازبندی دقیق سوپاپ ها می شود و اثرات جدی روی عملکرد موتور دارد.
نتیجه ای که از این خرابی به دنبال است، سوپاپ ها به درستی بسته نمی شوند. در اثر این نامتعادلی، سوپاپ ها به طور ناپیوسته و ناهمگن گرم می شوند و از طریق ترازبندی ناقص، روغن اضافی به نقطه کار سوپاپ ها نمی رسد.
این موضوع باعث افزایش دمای سوپاپ ها می شود و در نهایت ممکن است سوپاپ ها در ناحیه قرارگیری آن ها سوزش پیدا کنند.
علاوه بر این، اعوجاج یا تنش های یک طرفه در سر سوپاپ ها می تواند شکستگی ها یا فرسوده ها را در ناحیه فیله ای ایجاد کند.
برای جلوگیری از این خرابی ها، تنظیم دقیق سوپاپ ها و ترازبندی صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است.
این اقدام نه تنها موتور را از خسارات جدی حفظ می کند، بلکه عمر مفید سوپاپ ها و به تبع عمر موتور را نیز افزایش خواهد داد.
توجه به جزئیات و رعایت نکات مرتبط با تنظیم سوپاپ ها می تواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند و از مشکلات ناشی از ناهماهنگی در محل قرارگیری سوپاپ ها یا تنظیم گر سوپاپ جلوگیری کند.
برای اطلاع از آخرین اخبار مربوط به فروش اقساطی سایپا و خودروهایی نظیر شاهین با کارشناسان مجموعه سایا خودرو ارتباط برقرار کنید.
فاصله بیش از حد تنظیمگر سوپاپ
یکی از دلایل مهمی که به خرابی سوپاپ ها منجر می شود، فاصله تنظیمگر سوپاپ است که به دلیل سایش بیش از حد آن ها یا باز شدن بیش از حدشان در حین تعمیر، به طور چشمگیری زیاد شده است.
با افزایش فاصله تنظیم گر سوپاپ به دلیل سایش یا باز شدن نادرست، نتایج بسیار جدی برای موتور به همراه دارد. از جمله عواقب این خرابی ها می توان به اجازه ورود گازهای داغ به ناحیه تنظیم گر سوپاپ اشاره کرد. این گازهای داغ می توانند باعث رسوب کربن قابلتوجهی در این ناحیه شوند و مسئله ای جدی ایجاد کنند.
نتیجه ای که از این خرابی به دنبال است، سوپاپ به درستی بسته نمی شود و به طور ناپیوسته گرم می شود. این اتفاق باعث افزایش گرمای بیش از حد در محل قرارگیری سوپاپ می شود. این گرمای اضافی می تواند به شکلگیری رسوبات کربنی در نواحی اطراف سوپاپ منجر شود. این وضعیت می تواند به طور مستقیم باعث مشکلاتی مانند سوختگی یا حتی شات کانال در موتور شود.
برای جلوگیری از این خرابی ها، تنظیم صحیح فاصله تنظیمگر سوپاپ به اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدام نه تنها موتور را از خسارات جدی حفظ می کند، بلکه عمر مفید سوپاپ ها و به تبع آن عمر موتور را نیز افزایش خواهد داد. توجه به جزئیات و رعایت نکات مرتبط با تنظیم فاصله تنظیمگر سوپاپ می تواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند و از مشکلات ناشی از فاصله نادرست جلوگیری کند.
فاصله نامناسب تنظیمگر سوپاپ
یکی از دلایل مهمی که می تواند به خرابی سوپاپ ها منجر شود، اندازه کوچک شده قطر تنظیمگر در طول فرآیند تعویض راهنماهای سوپاپ است. این موضوع باعث کاهش کیفیت و دقت در تنظیمگر سوپاپ می شود و عواقب جدی برای موتور به همراه دارد.
با کاهش قطر تنظیمگر در طول تعویض راهنماهای سوپاپ، از جمله مشکلاتی که به وجود می آید، روانکاری ناکافی تنظیمگر است.
این مسئله می تواند به ناهمواری در عملکرد سوپاپ ها و ناتوانی در به درستی بسته شدن آن ها منجر شود. علاوه بر این، سفتی و توقف ناگهانی ساقه سوپاپ در تنظیمگر نیز به نتایج غیرمطلوب منجر می شود.
نتیجه ای که از این خرابی به دنبال است، آسیب های جدی تر به سوپاپ ها می باشد. روانکاری ناکافی باعث افزایش اصطکاک سطحی میان سوپاپ ها می شود. این اتفاق میتواند منجر به گرم شدن بیش از حد سر سوپاپ و محل قرارگیری آن ها شود. از طرفی، سفتی و توقف ناگهانی ساقه سوپاپ در تنظیم گر می تواند باعث تراکم نامطلوب بین اجزای سوپاپ شده و به نتایج ناخوشایندی منجر شود.
برای جلوگیری از این خرابی ها، تعویض راهنماهای سوپاپ با دقت و توجه به اندازه ها بسیار اهمیت بالایی دارد. این اقدام نه تنها موتور را از خسارات جدی حفظ می کند، بلکه عمر مفید سوپاپ ها و به تبع آن عمر موتور را نیز افزایش خواهد داد. توجه به جزئیات و رعایت نکات مرتبط با تعویض راهنماهای سوپاپ می تواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند و از مشکلات ناشی از اندازه نادرست جلوگیری کند.
برای کسب اطلاعات دقیق درمورد فروش اقساطی کوییک اتومات و فروش اقساطی تارا با کارشناسان مجموعه سایا خودرو ارتباط برقرار کنید.
استفاده از سوپاپهایی با اجزای فرسوده
علت دیگذری که می تواند به خرابی سوپاپ ها منجر شود، استفاده از لوازم قدیمی و فرسوده در هنگام تعویض آن ها است. این اقدام می تواند عواقب جدی برای سیستم سوپاپ ها و در نهایت موتور به همراه داشته باشد.
در صورت استفاده مجدد از سوپاپ های فرسوده و قدیمی، از جمله مشکلاتی که ممکن است به وجود آید، سیستم گیره شدن سوپاپ ها می باشد.
این وضعیت باعث کاهش پایداری سوپاپ ها در حین کار می شود و از کیفیت عملکرد آن ها کاسته می کند. این اتفاق می تواند به خوردگی اصطکاکی بر روی ساقه های سوپاپ ها منجر شود.
نتیجه ای که از این خرابی به دنبال است، ضعف و خمش سوپاپ ها در نواحی که سایش بیشتری رخ می دهد است.
این وضعیت می تواند منجر به کاهش عمر مفید سوپاپ ها و به تبع آن کاهش عمر موتور شود. علاوه بر این، شکست فرسودگی در ناحیه های ضعیف شده از سوپاپ ها می تواند نتیجه ارتعاش های مضر در طول عمر موتور باشد.
برای جلوگیری از این خرابی ها، استفاده از لوازم جدید و با کیفیت در هنگام تعویض سوپاپ ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
این اقدام نه تنها موتور را از خسارات جدی حفظ می کند، بلکه عمر مفید سوپاپ ها و به تبع آن عمر موتور را نیز افزایش خواهد داد. توجه به جزئیات و رعایت نکات مرتبط با تعویض سوپاپ ها می تواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند و از مشکلات ناشی از استفاده از لوازم فرسوده جلوگیری کند.
نصب راکرهای بازو یا انگشتی های آسیب دیده
یکی از عوامل مهمی که می تواند به خرابی سوپاپ ها منجر شود، نیروهایی است که به صورت خارج از مرکز از بازوی راکر تا سطح انتهایی دریچه به آن ها اعمال می شوند. این اقدام می تواند توازن و تعادل در عملکرد سوپاپ ها را به خطر بیاندازد و به عواقب جدی منجر شود.
با اعمال نیروها به صورت خارج از مرکز، از جمله مشکلاتی که ممکن است به وجود آید، سایش یک طرفه روی ساقه و انتهای دامن سوپاپ است.
این وضعیت باعث کاهش کیفیت و دقت در عملکرد سوپاپ ها می شود و از کارکرد بهینه آن ها می کاهد. این اتفاق می تواند به شکستگی ها و فرسودگی های جدی در ناحیه سطح انتهایی سوپاپ منجر شود.
نتیجه ای که از این خرابی به دنبال است، شکستگی های فرسودگی در ناحیه سیستم گیره سوپاپ است.
نیروی جانبی که ناشی از اعمال نیروهای خارج از مرکز به سوپاپ می شود، باعث ایجاد تنش ها و انتقال این تنش ها به ساقه و سیستم گیره می شود.
این وضعیت می تواند منجر به شکستگی های فرسودگی در نواحی ضعیف شده از سوپاپ شود.
برای جلوگیری از این خرابی ها، طراحی صحیح و متناسب با عملکرد سوپاپ ها و نحوه اعمال نیروها اهمیت بالایی دارد.
همچنین، استفاده از مواد با کیفیت و مقاوم در ساختار سوپاپ ها نیز می تواند عمر مفید آن ها را افزایش دهد و از مشکلات ناشی از نیروهای خارج از مرکز جلوگیری کند.
توجه به جزئیات و رعایت نکات مرتبط با طراحی و ساختار سوپاپ ها می تواند عملکرد بهینه موتور را تضمین کند و از خرابی های ناشی از نیروهای جانبی جلوگیری کند.
اصول و ترتیب کارکردن سوپاپ
فرآیند کارکرد موتورهای داخل سوز مدرن یک ترتیب متناوب و هماهنگ از اتفاقات پیچیده و مهم است. در اینجا به طور خلاصه به مراحل اصلی این فرآیند می پردازیم:
- میل لنگ موتور در ابتدا نیروی مورد نیاز را از منبع انتقال می دهد. این نیرو سپس به میل بادامک منتقل می شود.
- میل بادامک، تحت تاثیر میل لنگ قرار گرفته و به حرکت درآمده، سیکل کارکرد موتور را آغاز می کند.
- در طول مرحله مکش، میل بادامک حرکت می کند و نیرویی به سوپاپ های ورودی وارد می کند که آن ها را به سمت پایین فشار می دهد.
- به دلیل نیروی فنری که دارد، میل بادامک به شیر ورودی اجازه می دهد که زمانی که پیستون از سکته فشرده سازی پیروی می کند، بسته شود. این مرحله از فرآیند موتور را آماده به کار می کند.
- پس از کورس تراکم، پیستون با همراهی سوپاپ های بسته، به یک کورس برقی حرکت می کند تا دوره احتراق آغاز شود.
- کورس اگزوز پس از حرکت موتور رخ می دهد. در این مرحله، میل بادامک سوپاپ اگزوز را فشار می دهد و آن را باز میکند تا گازهای احتراقی از موتور خارج شوند.
- پیستون در نهایت دود اگزوز را بیرون می راند و چرخه کارکرد موتور به مرحله بعدی پیش می رود.
این دسته بندی مراحل به وضوح نشاندهنده هماهنگی پیچیده بین اجزای مختلف موتور است که نهایتا به تولید نیرو و حرکت موتور منجر می شود.
علائم خرابی سوپاپ در خودروهای پراید، پژو پارس یا دیگر خودروها
خرابی سوپاپها ممکن است در هر خودرویی دیده شود، اما بسته به نوع موتور و طراحی، علائم آن میتواند اندکی متفاوت باشد. در اینجا به علائم مشترک در خودروهای رایج مثل پراید و پژو پارس اشاره میکنیم:
پراید:
- صدای زیاد موتور در حالت ایستاده
- افت کمپرس در یکی از سیلندرها
- روشن شدن چراغ چک
- افزایش دمای موتور یا جوش آوردن بیدلیل
- مشکل در استارت زدن صبحگاهی
پژو پارس:
- لرزش در دور موتور پایین
- خامسوزی و دود سیاه از اگزوز
- افت محسوس شتاب در سرعتهای بالا
- خروج بوی بنزین نسوخته
- نیاز به تنظیم مکرر موتور و رگلاژ سوپاپ
خودروهای دیگر (سمند، تیبا، دنا و…):
- علائمی مشابه موارد بالا دارند، اما ممکن است با صدای تیز و ضربهای بیشتر همراه باشند که به دلیل طراحی متفاوت موتور است.
در همه موارد، خرابی سوپاپ نباید نادیده گرفته شود. چراکه ادامه رانندگی با سوپاپ معیوب، میتواند آسیبهای جدیتری به موتور وارد کند.
جمع بندی
خرابی سوپاپ ها به عوامل متعددی بر میگردد. فشارهای زیاد بر سوپاپ ها، استفاده از لوازم فرسوده، نیروهای نادرست اعمالشده بر روی سوپاپ ها، تنظیم های نادرست و تحت فشاری، و همچنین کارکرد ناهماهنگ میان اجزای موتور از جمله عواملی هستند که می توانند سبب خرابی سوپاپ ها شوند. نادرستی در تعویض راهنماها، کورس های ناقص در حرکت پیستون و همچنین اندازه گیری نامناسب در تنظیم ها نیز ممکن است به شکست سوپاپ ها و کاهش عمر آنها منجر شود.
برای جلوگیری از این خرابی ها، توجه به تنظیمات دقیق، استفاده از لوازم جدید و مرتب تعویض کردن آنها اهمیت دارد.
سوالات متداول
- آیا سوپاپ سوخته قابل تعمیر است؟
بله، در اکثر موارد سوپاپ سوخته قابل تعویض یا تراشیدن است.
- چقدر زمان برای تعویض سوپاپ لازم است؟
در تعمیرگاههای مجهز، حدود ۴ تا ۸ ساعت بسته به مدل خودرو زمان نیاز است. اما این زمان میتواند متغیر باشد.
- تنظیم سوپاپ هر چند وقت یکبار لازم است؟
در خودروهایی مثل پراید، بهتر است هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر سوپاپها رگلاژ شوند. البته شرایط رانندگی هم مؤثر است.
- آیا رانندگی با سوپاپ معیوب خطرناک است؟
بله، ممکن است منجر به تخریب کامل موتور شود. در صورت بروز علائم، بهتر است خودرو را به تعمیرگاه ببرید و از رانندگی طولانیمدت پرهیز کنید.
- آیا استفاده از روغن موتور نامناسب باعث خرابی سوپاپ میشود؟
بله، روغن موتور با گرانروی نامناسب یا کیفیت پایین میتواند به سوپاپها و اسبکها آسیب وارد کند.
