ترموستات خودرو یکی از مهم‌ترین اجزا برای تنظیم درجه حرارت موتور است. بنابراین نقش تعیین کننده‌ای در درست کار کردن خودرو و سلامت موتور دارد. این قطعه، پاسخ مناسبی برای تغییرات دمایی مایع خنک کننده موتور صادر میکند. هنگامی که این مایع سرد باشد، ترموستات آن را در موتور نگه میدارد و بسته میماند. اما وقتی این مایع حرارت بسیار زیادی پیدا کند، ترموستات باز می‌شود تا مایع را به سمت رادیاتور هدایت کند. مایع در آنجا خنک شده و مجددا به چرخه عملکردی باز می‌گردد. فرقی نمی‌کند که صاحب جک S5 باشید یا پراید، کارکرد ترموستات در وسیله نقلیه شما چنین است. در این مطلب که توسط تیم تولید محتوای سایا خودرو تهیه و تنظیم شده است، تلاش کرده‌ایم تا علاوه بر اینکه درباره ترموستات خودرو و نوع عملکرد آن توضیحاتی ارایه کنیم، به سوالات متداولی مانند: از کجا بفهمیم ترموستات خراب است یا چه زمانی باید آن را تعویض کرد هم پاسخ دهیم. پس چه راننده مجرب و با سابقه‌ای هستید و چه یک راننده تازه کار، پنج دقیقه و وقت بگذارید و با ما همراه باشید.
ترموستات خودرو چیست؟
معمولا کسانی که به تازگی برای گرفتن گواهینامه رانندگی اقدام کرده‌اند یا با استفاده از طرح‌های خرید اقساطی ایران خودرو و سایپا صاحب ماشین جدیدی شده‌اند و اصطلاحا «ماشین اولی» محسوب می‌شوند، بیشتر از دیگران تشنه آموختن درباره ساز و کار خودروها هستند. از این رو طبیعی است که لای کتاب‌ها، مجلات تخصصی خودرو و صفحات وب به دنبال خواندن مقالاتی برای افزایش اطلاعات خود درباره نوع کارکرد وسیله نقلیه‌شان باشند. پیشنهاد ما هم به شما این است که چه صاحب یک پژو قدیمی متعلق به ۱۵ سال پیش شده‌اید چه به تازگی هایماs7 خریده‌اید، یک راننده با دانش باشید. در چنین شرایطی هرگاه با نقص فنی مواجه شدید، به جای دلواپسی یا نادیده گرفتن و تراشیدن هزینه اضافی، به درستی و به موقع عمل می‌کنید.
با این مقدمه باید گفت که ترموستات خودرو، قطعه‌ای مهم در سیستم خنک کننده ماشین‌هاست. همان‌طور که پیشتر نیز اشاره کردیم رسالت اصلی آن تنظیم جریان مایع خنک کننده بین رادیاتور و موتور است. این قطعه ابعاد بزرگی ندارد و به راحتی در کف دست شما جا می‌شود، اما همین جز کوچک، نقش تعیین کننده‌ای در سلامت ماشین شما دارد. زیرا هیچ چیز مانند کار کردن موتور به مدت طولانی با دما و حرارت بالا، خطر آفرین و حادثه ساز نیست. اگر شانس بیاورید و در چنین موقعیتی ایمنی شما و سرنشینان آسیب نبیند، قطعا موتور آسیب خواهد دید و باید هزینه زیادی برای آن صرف کنید.
جهت آشنایی با شرایط فروش اقساطی سایپا کلیک کنید.
ترموستات خودرو چگونه کار میکند؟
اگر برای خرید ساینا از سایا خودرو آماده می‌شوید یا به فکر خرید یک پژو ۲۰۶ دست دوم هستید، در هر حال لازم است درباره نوع عملکرد ترموستات، اطلاعاتی داشته باشید. ترموستات خودرو در واقع یک سوپاپ بین موتور و رادیاتور است. مایع خنک کننده وظیفه دارد با جریان پیدا کردن در موتور، حرارت اضافی را جذب کند، سپس به رادیاتور برود، خنک شود و باز هم به ماموریت قبلی برگردد. این پروسه شرایطی فراهم میکند که موتور ماشین شما همواره حرارت استانداردی داشته باشد. اما وظیفه ترموستات در این میان چیست؟! برای توضیح اینکه ترموستات خودرو چگونه کار میکند باید گفت هنگامی که مایع خنک کننده حرارت بالایی را به خود جذب میکند، ترموستات به عنوان یک سوپاپ باز می‌شود تا مایع برای خنک شدن به رادیاتور برود. مادامی که مایع خنک کننده سرد باشد، این سوپاپ بسته میماند تا جریان گردش مایع و جذب گرما به درستی انجام شود. حال سوالی که پیش می‌آید این است که ترموستات خودرو چگونه تشخیص می‌دهد چه زمانی باز و بسته شود. در توضیح باید گفت که ترموستات هسته مرکزی دارد که تشخیص بر عهده آن است. برخی از انواع ترموستات دارای موادی هستند که اصطلاحا موم نامیده می‌شوند. این موم در اثر گرمای زیاد منبسط شده و فرمان باز شدن سوپاپ را صادر میکند و در دمای پایین منقبض می‌شود و بسته باقی میماند.
با کلیک بر روی لینک درج شده درباره فروش اقساطی کوییک اتومات بخوانید.
اجزای ترموستات خودرو
اصلی ترین اجزای ترموستات خودرو عبارتند از:
- قاب و محفظه: شامل یک شیر متصل به پیستون است.
- فلنج: در بدنه قرار دارد. یک صفحه برای اتصال قطعات.
- فنر: این همان بخشی است که وقتی مایع خنک کننده داغ نیست، شیر را بسته نگه میدارد تا مایع همچنان جریان داشته باشد.
- عنصر مومی: این هم هسته ترموستات است که وظیفه ان تشخیص زمان باز شدن یا بسته ماندن است.
انواع ترموستات خودرو
برای اکثر خودروها ترموستات تعبیه شده است اما همه آنها از یک نوع نیستند. انواع ترموستات خودرو را می‌توان این‌گونه طبقه‌بندی کرد:
ترموستات معمولی یا فانوسی
اگر با استفاده از شرایط فروش اقساطی دنا پلاس توربو اتوماتیک صاحب این خودرو شده‌اید و اکنون قصد دارید درباره ترموستات آن اطلاعاتی کسب کنید، خوب است بدانید که نسل ترموستات‌های فانوسی به کلی منقرض شده است! این نوع ترموستات‌ها با داشتن الکل، زمان باز و بسته شدن سوپاپ را تشخیص می‌دادند که البته دقیق نبود. از طرفی به سبب داشتن الکل در محفظه، ایمنی مناسبی هم نداشتند.
ترموستات مومی
هسته اصلی ترموستات خودرو مدل مومی را یک موم محصور شده تشکیل می‌دهد که انبساط و انقباض آن زمان دقیق باز و بسته شدن سوپاپ برای هدایت یا نگهداری مایع خنک کننده را تعیین میکند. این موم با رسیدن به درجه حرارت معین، شروع به ذوب شدن میکند و با منبسط کردن فنر، دریچه را باز میکند تا مایع خنک‌کننده به رادیاتور برود. با سرد شدن دما، موم منقبض می‌شود و دریچه بسته می‌گردد.
ترموستات الکترونیکی
این ترموستات‌ها، اطلاعات دمایی را از طریق جریان الکتریکی به مرکز کنترل خودرو ارسال می‌کنند و دارای مزایای مهمی مانند کاهش آلایندگی و کاهش مصرف سوخت نیز هستند.
ترموستات الکترو مکانیکی
این نوع از ترموستات خودرو بسیار پرکاربرد است و مجهز به دو نوع حسگر دما است: یکی انبساط مایع و دیگری انبساط فلز. این نوع ترموستات عمر مفید بالایی دارد و از نظر هزینه نیز به صرفه‌تر است، زیرا شما را زود به زود مجبور به تعمیر و تعویض نمی‌کند.
اگر میخواهید بدانید ترموستات خودرو چیست؟ و با آن بیشتر آشنا شوید بر روی لینک کلیک کنید.
از کجا بفهمیم ترموستات خراب است؟
برای پاسخ دادن به این سوال که از کجا بفهمیم ترموستات خراب است، لازم است تا این نشانه،ها را به طور جدی بررسی کنید:
موتور خودرو شما ضعیف عمل میکند
در این مطلب به تفصیل درباره عملکرد ترموستات خودرو صحبت کردیم. خیلی واضح است که وقتی موتور ماشین شما داغ شده و حرارت بسیار زیادی را تحمل میکند، نتواند با همه توان در خدمت شما باشد. در نتیجه مانند دونده‌ای که ساعت‌هاست در روز گرم تابستانی و در دل کویر درحال دویدن است، نفس‌هایش به شماره می‌افتد. بنابراین هرگاه شاهد کاهش مصرف سوخت و عملکرد ضعیف موتور بودید، به سلامت ترموستات شک کنید.
گرمای بیش از حد یا سرمای بیش از حدی حس کنید
در این مقاله چندین بار اشاره کردیم به این موضوع که ترموستات خودرو برخلاف ابعاد کوچکش، چه نقش مهمی در سیستم تنظیم دمای موتور دارد. طبیعی است وقتی خراب باشد و نتواند به درستی کار کند. بنابراین دو حالت پیش می‌آید، یا سوپاپ بسته میماند، در نتیجه موتور حرارت خیلی زیادی را شاهد خواهد بود یا سوپاپ باز است و حرارت هرگز به درجه استاندارد نمی‌رسد و پایین‌تر از حد معمول است.
دمای موتور دائما در نوسان است
دمای موتور برای اینکه از درجه‌ای به درجه دیگر برود، سیری منطقی را طی میکند. اگر شاهد این مساله بودید که دمای موتور مکررا بالا و پایین می‌شود، احتمال خرابی ترموستات وجود دارد. وقتی ترموستات خراب باشد، مایع خنک کننده ممکن است در زمان‌های نابجا گرم و سرد شود، در نتیجه سیستم کنترل خودرو گیج می‌شود، زیرا اطلاعات دقیقی از دمای موتور به آن نمی‌رسد.
بعد از خروج از پارک، مشاهده تجمع آب زیر ماشین باشید
اگر زیر ماشین خود تجمع آب‌های رنگی دیدید، به خراب بودن ترموستات خودرو مظنون شوید. اگر ترموستات به درستی کار نکند و اجازه خروج مایع خنک کننده را ندهد، این مایع با آسیب به شیلنگ‌های اطراف ممکن است نشت کند.
تعویض ترموستات خودرو
همیشه در آخر مقالاتی که درباره آموختن نکات فنی به رانندگان تازه کار است یک جمله تکراری وجود دارد: «در صورت بروز این علائم به اولین تعمیرکار مراجعه کنید» اگرچه این توصیه، منطقی‌ترین راه‌حل است، اما همیشه کاربردی نیست. ممکن است در مسیری باشید که ماشین خراب شده است و چاره‌ای جز اینکه خودتان آن را با یک ترموستات جدید تعویض کنید، وجود ندارد! خب! چگونه باید این کار را انجام دهید؟ ما به شما آموزش می‌دهیم. تعویض ترموستات خودرو کار پیچیده‌ای نیست، کافی است این مطلب را جایی ذخیره کنید تا در روز موعود به کارتان بیاید. برای انجام این کار طبق دستورالعمل زیر عمل کنید:
1- کاپوت را بالا بزنید و ترموستات را پیدا کنید
رادیاتور را پیدا کنید. بالای محفظه رادیاتور، ترموستات را خواهید دید. اگر هیچ تصوری از رادیاتور ندارید، دنبال شی شبیه به پکیج حرارتی یا بخاری برقی بگردید. یک مکعب مستطیل با صفحه‌ای مشبک. ترموستات را در اطراف رادیاتور پیدا خواهید کرد.
2- ظرفی را در زیر محل تعویض قرار دهید
وقتی مشغول تعویض ترموستات خودرو هستید، احتمال اینکه مقداری مایع خنک کننده نشت کند وجود دارد. برای اینکه اجازه ندهید هدر برود، ظرفی برای جمع کردن آن در نظر بگیرید.
3- گیره را شل کنید تا بتوانید شیلنگ را بردارید
گفتیم که جای ترموستات روی رادیاتور است، روی آن هم یک شیلنگ قرار گرفته است که به گیره‌ای متصل است. ابتدا باید گیره را شل کنید تا شیلنگ باز شود. بعد از باز شدن مقداری مایع نشت میکند. پس ظرف را در جای درست قرار دهید تا مایع هدر نرود.
4- پیچ و مهره‌های اتصال ترموستات را باز کنید
بعد از باز کردن شیلنگ، ترموستات را میبینید که با کمک چند پیچ در جای خود سفت شده است. شما باید همه آنها را باز کنید تا ترموستات را در بیاورید.
5- ترموستات جدید را جایگزین کنید
ما فرض را بر این قرار داده‌ایم که شما ترموستات خودرو را به درستی و مشابه نمونه قبلی خریداری کرده‌اید. در نظر داشته باشید که حتما این مورد باید رعایت شود. اکنون ترموستات جدید را قرار دهید و با پیچ‌ها و مهره‌هایی که قبلاً جدا کردید، آن را سفت کنید.
6- همه چیز را سر جای اول برگردانید
پیچ، مهره، واشر، شیلنگ و گیره را سر جاهای خودشان قرار دهید. دقت کنید همه چیز سر جای خودش و با همان استحکام قبل بسته شود، در غیر این صورت باز هم مشکل ساز خواهد بود.
7- مایع خنک کننده جمع آوری شده در ظرف را به رادیاتور بریزید
گام آخر این است که مایع خنک کننده را که در ظرف جمع کردید، به رادیاتور بریزید. و تمام! شما موفق شدید ترموستات خودرو را تعویض کنید.
تست ترموستات خودرو
چه اولین باری باشد که اقدام به تعویض ترموستات کرده‌اید چه بار اولتان نیست، انجام تست باعث می‌شود از نتیجه کار اطمینان حاصل کنید. البته تست ترموستات خودرو فقط مختص زمان بعد از تعویض نیست، هنگامی که شک دارید ترموستات خراب است یا نه، با انجام تست می‌توانید عیب‌یابی دقیق‌تری انجام دهید. برای این منظور ماشین را روشن کنید و اجازه دهید در دور آرام کار کند. از داخل ورودی محفظه رادیاتور مایع خنک کننده را زیر نظر بگیرید. دقت کنید که آیا جریان پیدا کرده است یا خیر. در این زمان نباید جریان داشته باشد، زیرا موتور ماشین شما هنوز به دمایی نرسیده است که لازم باشد ترموستات باز شود تا مایع خنک کننده راهی رادیاتور شود. اما چنانچه شاهد جریان داشتن مایع خنک کننده بودید، به این معنی است که شیر ترموستات باز است.
یک روش دیگر بررسی دقیق ترموستات این است که شیلنگ رادیاتور را تست کنید. اگر ماشین داغ کرده، شیلنگ رادیاتور باید داغ باشد. اگر ترموستات شما بسته باشد، شیلنگ رادیاتور حتی زمانی که موتور بیش از حد گرم می‌شود، داغ نخواهد شد. بنابراین بررسی شیلنگ رادیاتور جزیی از تست ترموستات خودرو محسوب می‌شود.
ترموستات ماشین در تابستان
ممکن است برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که آیا بدون ترموستات ماشین در تابستان می‌توان اقدام به رانندگی کرد؟! پاسخ مثبت است. می‌توانید این کار را انجام دهید. وقتی هوا سرد باشد، حرکت برای موتور خودرو شما دشوار خواهد بود، بدون ترموستات باید منتظر بمانید تا زمانی که موتور گرم شود و روغن شروع به جاری شدن کند. در این صورت شاهد سایش زیادی در قطعات داخلی متحرک خواهید بود. ترموستات به موتور کمک می کند تا پس از استارت سرد، سریعتر به دمای مطلوب برسد، اما در فصل تابستان عملا به آن احتیاجی نیست.
انواع درجه ترموستات
در خودروها انواع درجه ترموستات وجود دارد که رسیدن به بهترین عدد برای ماشینی با ماشین دیگر متفاوت است. گاه سازنده در دفترچه راهنما بهترین عدد را قید میکند اما گاهی موتور خودرو دست کاری شده است و برای رسیدن به عدد مطلوب باید به یک متخصص مراجعه کرد. نکته مهم در این بخش این است که همیشه باید ترموستات اصل مربوط به ماشین خودتان را خریداری کنید و هیچ ترموستات دیگری نباید جایگزین آن شود. توضیح این نکته هم برای شما مخاطبان کاربردی است که وقتی گفته می‌شود، درجه ترموستات فلان خودرو ۹۰ درجه سانتی‌گراد است، یعنی وقتی دمای موتور آن وسیله نقلیه به ۹۰ درجه برسد، سوپاپ ترموستات باز می‌شود و مایع خنک کننده وارد رادیاتور می‌شود تا پس از رفع حرارت مجددا به موتور برگردد. به طور کلی باز هم تاکید می‌کنیم که بهترین درجه ترموستات هر خودرو منحصر به خودش است، به عنوان مثال بهترین درجه ترموستات خودرو پژو ۴۰۵ بین ۷۵ تا ۸۳ اعلام شده است، در حالی که بهترین درجه برای سمند ال ایکس ۸۳ درجه سانتی‌گراد است.
سوراخ روی ترموستات برای چیست؟
اگر برای شما هم این سوال پیش آمده است که سوراخ روی ترموستات برای چیست؟ احتمالا مالک خودرویی مانند پراید هستید، زیرا این حفره در ترموستات خودروهای دیگر دیده نمی‌شود. در پاسخ باید گفت، این سوراخ نقش سوپاپی را بازی میکند که بین رادیاتور بخاری و رادیاتور کولر، تعادل فشار را بر قرار می‌سازد.
نگهداری ترموستات
برخی از عوامل وجود دارند که باعث می‌شوند ترموستات خودرو شما زودتر از زمان معمول دچار خرابی شود. در نتیجه مجبور هستید برای تعویض آن اقدام کنید. شناخت این عوامل و رعایت آن میتواند به نگهداری ترموستات بیانجامد یا چنانچه در آن وضعیت قرار دارید، این هشدار را به شما بدهد که زود به زود ترموستات ماشین خود را بررسی کنید. به طور کلی عواملی مانند:
- رانندگی طولانی در آب و هوای سخت
- سبک رانندگی خشن
- موتور مستهلک
- قطعات کهنه و خراب ترموستات
- مایع خنک کننده ضد استاندارد
باعث معیوب شدن ترموستات خواهند شد. اگر ترموستات معیوب شد، باید آن را به موقع تعویض کنید در غیر این صورت موتور آسیب میبیند.
عمر مفید ترموستات
واقعا زمان دقیقی برای پایان عمر مفید ترموستات خودرو وجود ندارد. ممکن است خیلی زودتر از آنچه که فکر کنید ترموستات دچار ایراد شود، اما متخصصان خودرو معتقدند ترموستات میتواند تا یک دهه دوام بیاورد. مساله مهم این است که چنانچه ترموستات خراب شود، شما فقط یک راه پیش رو دارید: تعویض ترموستات.
سخن پایانی
با توجه به نقش خطیر ترموستات خودرو در افزایش راندمان کلی وسیله نقلیه و سلامت موتور، لازم است نوع کارکرد، روش‌های نگهداری و علایم خرابی آن را بدانید. هم چنین یاد گرفتن نحوه تعویض ترموستات نیز ممکن است لحظه‌ای که فکرش را هم نمی‌کنید به دادتان برسد. بهتر است از تست سلامت ترموستات استفاده کنید تا در زمان مقتضی برای تعویض آن اقدام کنید. چنانچه قصد شرکت در طرح‌های فروش اقساطی خودرو یا اطلاع از جزییات خرید اقساطی را دارید، هم اکنون تماس بگیرید.
